Cộng đồng game indie toàn cầu đang dậy sóng trước thông tin chấn động từ Itch.io – nền tảng được mệnh danh là “chợ mở cho các nhà sáng tạo kỹ thuật số độc lập, tập trung vào game indie”. Itch.io đã chính thức “vô hiệu hóa chỉ mục” (deindex) toàn bộ “nội dung người lớn (NSFW)” khỏi công cụ tìm kiếm nội bộ, đồng thời ẩn chúng khỏi các mục duyệt công khai. Đây không phải là một quyết định đơn lẻ của Itch.io, mà là hệ quả trực tiếp từ “áp lực kiểm duyệt gắt gao từ các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán” liên quan đến bản chất nội dung được lưu trữ trên nền tảng. Sự việc này không chỉ là một đòn giáng mạnh vào các nhà phát triển game độc lập, mà còn hé lộ một xu hướng đáng báo động về quyền lực đang dịch chuyển trong ngành công nghiệp game, nơi các tập đoàn tài chính đang dần định đoạt ranh giới của sự sáng tạo.
Áp Lực Từ Các Tổ Chức Thanh Toán: Quyền Lực Đằng Sau Sân Chơi Game
Trong bối cảnh hệ sinh thái kỹ thuật số ngày càng phụ thuộc vào các kênh thanh toán truyền thống, sức ảnh hưởng của các tổ chức tài chính như Visa, Mastercard, và PayPal đang trở nên vượt trội. Họ không chỉ là cầu nối giao dịch mà còn có khả năng áp đặt các điều khoản về nội dung, tạo ra một rào cản vô hình nhưng cực kỳ hiệu quả đối với quyền tự do thể hiện và phân phối sản phẩm số.
Itch.io và Steam: Nạn Nhân Của “Chính Sách Thanh Toán”
Itch.io đang phải đối mặt với tình thế tương tự như những gì Valve đã trải qua với Steam cách đây không lâu. Tuần trước, Valve đã thông báo sẽ bắt đầu “gỡ bỏ các tựa game khỏi cửa hàng Steam” nếu chúng “vi phạm các quy tắc và tiêu chuẩn do các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán và các mạng lưới thẻ liên quan đặt ra”. Điều này hàm ý rằng nếu những tựa game này tiếp tục được bán, các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán có thể rút dịch vụ của họ khỏi Steam, gây ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu và hoạt động kinh doanh. Rõ ràng, đây không phải là quyết định nội bộ của Valve về những gì được phép tồn tại trên nền tảng của họ, mà là sự ép buộc từ các tập đoàn ngân hàng.
Itch.io, với quy mô nhỏ hơn và ít tài nguyên hơn để chống lại các tập đoàn thanh toán khổng lồ, đã phản ứng một cách quyết liệt hơn. Việc vô hiệu hóa chỉ mục nội dung được thực hiện mà không thông báo trước cho các nhà sáng tạo. Itch.io giải thích rằng “tình hình phát triển nhanh chóng” và họ phải “hành động khẩn cấp”, khiến việc “cung cấp thông báo trước cho các nhà sáng tạo là không thực tế”. Các trang game bị deindex sẽ tiếp tục ở trạng thái này trong khi Itch.io tiến hành “kiểm toán toàn diện nội dung để đảm bảo đáp ứng các yêu cầu của các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán”. Các biện pháp tuân thủ mới sẽ được áp dụng, yêu cầu các nhà sáng tạo “xác nhận nội dung của họ được phép theo chính sách của các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán liên kết với tài khoản của họ”. Đáng lo ngại hơn, một số trang có thể bị “gỡ bỏ vĩnh viễn”.
Một số nhà sáng tạo đã tố cáo rằng họ bị từ chối thanh toán số tiền bị ảnh hưởng bởi việc gỡ bỏ vì tài khoản “vi phạm các điều khoản của Itch.io không đủ điều kiện nhận thanh toán”. Những điều khoản này, một lần nữa, được thiết lập mà không thông báo trước cho nhà sáng tạo, trong một số trường hợp ảnh hưởng đến các tựa game đã được bán trong nhiều năm mà không gặp vấn đề gì. Đây là một minh chứng rõ ràng cho sự thiếu minh bạch và quyền lực phi đối xứng giữa các bên.
Tiền Lệ Từ OnlyFans, Patreon: Mô Hình Kiểm Duyệt Tài Chính
Đây không phải là lần đầu tiên các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán gây áp lực lên các dịch vụ trực tuyến để tuân thủ các hướng dẫn nội bộ của họ. Các nền tảng như OnlyFans và Fansly đã phải cập nhật các hướng dẫn của riêng họ để tuân thủ các nhà cung cấp dịch toán, và Patreon đã triển khai các công cụ giúp các nhà sáng tạo tuân thủ tiêu chuẩn của MasterCard vào năm 2021. Không chỉ Visa và Mastercard, PayPal cũng có “các quy tắc nghiêm ngặt về hàng hóa hoặc nội dung kỹ thuật số có định hướng tình dục” và có quyền khóa tài khoản. Những tiền lệ này cho thấy việc các công ty tài chính can thiệp vào nội dung không phải là mới, nhưng việc nó tác động mạnh mẽ đến ngành game indie lại là một hồi chuông cảnh tỉnh.
Ai Có Quyền Định Đoạt Nội Dung Trong Ngành Game?
Vấn đề cốt lõi đặt ra là: tại sao các tổ chức thanh toán, với vai trò thuần túy là trung gian tài chính, lại có quyền định đoạt nội dung được phép tồn tại trên các nền tảng phân phối game? Đây là một sự dịch chuyển quyền lực đáng báo động, biến các tập đoàn tài chính thành những “trọng tài đạo đức” bất đắc dĩ của toàn bộ hệ sinh thái sáng tạo.
Từ Tiêu Chuẩn “Đạo Đức” Đến Quyền Tự Do Sáng Tạo
Steam dường như tập trung gỡ bỏ các tựa game được gắn thẻ “rpe” và “incst”, dù số lượng chính xác và lý do cụ thể vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, những gì đang xảy ra trên Itch.io lại nghiêm trọng hơn nhiều. Không chỉ vô số game bị deindex mà không báo trước, Itch.io còn lưu trữ nhiều loại hình media khác như tiểu thuyết và TTRPG (Tabletop Role-Playing Games), và chúng cũng bị ảnh hưởng. Một số nhà sáng tạo cho biết các tác phẩm của họ, đặc biệt là những tác phẩm được gắn thẻ “erotic”, đã trở nên không thể tìm kiếm.
Biểu tượng Steam và hình ảnh các tựa game phổ biến, nền tảng game lớn chịu áp lực về nội dung từ các đơn vị thanh toán.
Điều khó hiểu là tựa game indie đoạt giải thưởng của Jenny Jiao Hsia, Consume Me, cũng bị deindex dù nó không phải là một tựa game NSFW. Có thể có nhiều trường hợp tương tự khác – số lượng game bị deindex quá lớn để có thể xác định chắc chắn ở thời điểm hiện tại.
Về bản chất, nhiều người có thể không hài lòng với nội dung game khai thác quá mức các yếu tố tình dục hoặc bạo lực. Ví dụ, việc một số game mainstream thưởng cho người chơi các “Achievement” khi nhìn trộm nhân vật nữ hay khuyến khích bạo lực không được hoan nghênh. Tuy nhiên, việc các công ty thẻ tín dụng tự nhận mình là “trọng tài đạo đức” cho nội dung nghệ thuật là điều hoàn toàn khác. Bằng cách kiểm soát dòng chảy tiền tệ và với vị thế là những nhà xử lý thanh toán lớn nhất thế giới, họ có thể áp đặt kiểm duyệt lên các nền tảng bên ngoài, trực tiếp ảnh hưởng đến quyền tự do ngôn luận và sáng tạo.
Đây không còn là vấn đề của việc một nền tảng đưa ra chính sách nội bộ, mà là một thực thể tài chính bên ngoài đang thao túng toàn bộ hệ sinh thái kỹ thuật số. Người tiêu dùng chúng ta mới là những người có quyền thách thức các sản phẩm truyền thông mà chúng ta thấy đáng ngờ. Việc ủy thác quyền lực này cho một tập đoàn tài chính, những kẻ có thể đơn phương quyết định những gì chúng ta được phép tiêu thụ và do đó hạn chế toàn bộ hệ sinh thái trực tuyến, là một tiền lệ cực kỳ nguy hiểm.
Nhà phát triển lừng danh Yoko Taro, cha đẻ của series Nier, cũng đã đưa ra một quan điểm tương tự vào năm ngoái khi Visa siết chặt các kho lưu trữ doujinshi và manga ở Nhật Bản. Ông từng phát biểu: “Việc một nhà cung cấp dịch vụ thanh toán, vốn tham gia vào toàn bộ cơ sở hạ tầng phân phối nội dung, có thể làm những điều như vậy theo ý mình, đối với tôi là nguy hiểm ở một cấp độ hoàn toàn mới… Điều đó ngụ ý rằng bằng cách kiểm soát các công ty xử lý thanh toán, bạn thậm chí có thể kiểm duyệt quyền tự do ngôn luận của một quốc gia khác.” Quan điểm này nhấn mạnh nguy cơ hệ thống mà chúng ta đang đối mặt.
Làn Sóng Kiểm Duyệt Mới: Chỉ Là Khởi Đầu?
Những gì xảy ra với Steam và Itch.io chỉ là những dấu hiệu ban đầu của một làn sóng kiểm duyệt lớn hơn, có thể thay đổi hoàn toàn cục diện ngành game trong tương lai gần.
Nguy Cơ Mở Rộng Định Nghĩa “Nội Dung Người Lớn”
Các hướng dẫn mới của Steam vẫn còn mơ hồ, chỉ đề cập đến việc “một số loại nội dung chỉ dành cho người lớn” đang bị ảnh hưởng. Điều này, trên thực tế, có thể bao gồm bất cứ điều gì. Nội dung người lớn là một nhãn hiệu rộng lớn – nó có thể bao gồm từ các mối quan hệ queer, các mô tả về vấn đề sức khỏe tâm thần, giáo dục giới tính, cho đến bạo lực. Rất nhiều tựa game phổ biến hiện nay đều có một dạng nội dung người lớn nào đó. Các tựa game bắn súng thường mô tả cảnh máu me chân thực. Marvel Rivals cung cấp các skin bikini gợi cảm. Baldur’s Gate 3 cho phép bạn quan hệ với… một con gấu.
Itch.io vẫn chưa đưa ra hướng dẫn cụ thể về những gì họ sẽ loại bỏ, nhưng việc không chỉ các game mô tả lạm dụng bị nhắm đến, mà mọi loại hình media đều có nguy cơ bị ảnh hưởng, là cực kỳ đáng lo ngại. Rất dễ để tranh luận rằng các tựa game trực tiếp mô tả lạm dụng là xấu cho xã hội, nhưng lại khó hơn nhiều để lập luận rằng các tiểu thuyết và TTRPG thảo luận về những chủ đề này lại đáng bị loại bỏ hoàn toàn. Bạn có thể tìm thấy các mô tả về rpe trong nhiều cuốn sách – ví dụ như trong A Game of Thrones* của George R.R. Martin.
Logo Itch.io, nền tảng phân phối game indie đang đối mặt với kiểm duyệt nội dung người lớn.
“Collective Shout” và Sự Hiểu Lầm Về Truyền Thông
Tổ chức Collective Shout, một nhóm nữ quyền tự xưng chống khiêu dâm do một người sáng lập chống phá thai đứng đầu, đã nhận công lao trong việc gây áp lực buộc Steam gỡ bỏ “hàng trăm game rpe và incst”, và cũng được Itch.io nhắc tên trong tuyên bố của họ là đã vận động cho kết quả này. Collective Shout trước đây đã cố gắng khiến các cửa hàng ở Úc ngừng bán Detroit: Become Human vì mô tả lạm dụng trẻ em. Tựa game này từng hứng chịu một lượng lớn phản ứng trái chiều từ các nhà vận động vì trẻ em, những người cho rằng nó tầm thường hóa bạo lực gia đình, mặc dù rõ ràng đó là một mô tả tiêu cực và một nhân vật người chơi chiến đấu với kẻ lạm dụng để bảo vệ đứa trẻ. Đây là một ví dụ điển hình về mức độ hiểu biết truyền thông (media literacy) mà chúng ta đang phải đối phó.
Sự Độc Quyền Thanh Toán & Tương Lai Của Tự Do Nội Dung
Điều rõ ràng là các mục đích tốt đẹp thường bị lạm dụng bởi các nhóm vận động hành lang, những người, cố ý hay vô ý, đã hiểu sai nội dung mà họ đang vận động chống lại. Hãy hiểu rõ điều này: đây là sự kiểm duyệt, được thực hiện bởi các tập đoàn lớn có quyền lực kiểm soát những gì mọi người được phép mua. Với việc không có nhiều nhà cung cấp dịch vụ thanh toán thay thế phổ biến trên thị trường, người tiêu dùng buộc phải để các tập đoàn này lựa chọn loại hình nghệ thuật mà chúng ta được tiêu thụ. Steam chỉ là khởi đầu – và Itch.io là bước tiếp theo trong cuộc chiến không ngừng về quyền tự do nội dung trong ngành game.
Cảnh lãng mạn giữa Halsin dạng gấu và nhân vật chính trong Baldur's Gate 3, minh họa cho nội dung "người lớn" đa dạng trong game.
Kết Luận
Sự việc Itch.io và Steam bị các tổ chức thanh toán kiểm duyệt nội dung là một hồi chuông cảnh tỉnh nghiêm trọng cho toàn bộ ngành game, từ các nhà phát triển độc lập cho đến game thủ. Nó không chỉ đe dọa trực tiếp đến sinh kế của hàng ngàn nhà sáng tạo mà còn tiềm ẩn nguy cơ bóp nghẹt sự đa dạng và tự do trong nghệ thuật. Khi các quyết định về nội dung không còn nằm trong tay các nhà phát triển hay nền tảng phân phối, mà bị chi phối bởi các chính sách tài chính mơ hồ và áp lực từ các nhóm vận động hành lang, tương lai của ngành game sẽ trở nên bất định.
Với vai trò là một cổng thông tin game uy tín, khogamemoi.net tin rằng cộng đồng game thủ cần nhận thức sâu sắc về vấn đề này. Hãy cùng nhau theo dõi sát sao diễn biến, và nếu có thể, sử dụng tiếng nói của mình để bảo vệ quyền tự do sáng tạo và quyền lựa chọn nội dung. Bởi lẽ, nếu chúng ta không lên tiếng ngay từ bây giờ, cánh cửa kiểm duyệt có thể sẽ mở rộng và nuốt chửng cả những gì chúng ta yêu thích nhất trong thế giới game. Hãy chia sẻ quan điểm của bạn về vấn đề này ở phần bình luận bên dưới!
